In Tull en ’t Waal staat op de oogstlocatie van BouwBoeren de hennep eind juni al aardig hoog en zijn ook al sprietjes van twee soorten sorghum te zien. Als de gewassen worden geoogst zullen zij niet geconsumeerd worden, maar zullen er biobased bouwmaterialen van worden gemaakt om zo uiteindelijk huizen te kunnen bouwen. Hoe dit proces van zaaien tot implementatie werkt en wat de initiatiefnemers drijft, vertelden Luc de Wit en Wout de Wit aan Woontlekker op de informatiedag. Benieuwd naar de toekomst van het bouwen volgens Luc en Wout? Lees dan verder of bekijk de korte video.
Het idee ontstond vanwege het tekort aan alle soorten bouwmaterialen, niet alleen biobased. Luc fietste door de kale weilanden en bedacht dat deze grond kon worden ingezet om bouwmaterialen te produceren. Vezelrijke gewassen kunnen hier goed groeien en zijn uitstekend bouwmateriaal. Het resultaat: natuurlijke bouwmaterialen uit de omgeving waardoor een tekort aan bouwmaterialen afneemt. De uitdaging: een lokale biobased keten opzetten om dit plan te realiseren.
Waarom biobased?
Laten we even terug naar het begin: waarom eigenlijk biobased bouwen in plaats van gewoon bouwen? Wout laat in zijn deel van de presentatie misschien wel de belangrijkste redenen zien:
- De enorme vervuiling die gepaard gaat met het produceren van bouwmaterialen
- Het afval (40% van al het afval is bouwafval) en de energie die gepaard gaat met de bouw
- Het hoge energieverbruik van de gebouwen als ze uiteindelijk worden gebruikt
30% van de CO2 die wordt uitgestoten in de wereld is gerelateerd aan de bouw. Dit moet dus anders volgens de broers.
Door te focussen op biobased bouwen verdwijnen deze problemen grotendeels. Door lokaal bouwmaterialen te produceren houd je de vervoersbewegingen minimaal en in plaats van het uitstoten van CO2 slaan de vezelgewassen CO2 onder de grond op. Het afval dat tijdens het bouwen ontstaat is een stuk minder en is in veel gevallen biologisch afbreekbaar. Het energieverbruik van biobased woningen is zelfs negatief: je houdt energie over.
Benieuwd naar de mogelijkheden van biobased bouwmaterialen? De WUR heeft een catalogus ontwikkeld met een overzicht van de mogelijkheden. De WUR is doet veel onderzoek naar Biobased bouwen en heeft recent een artikel over vezelrijke gewassen als bouwmaterialen gepubliceerd in het Universiteitsblad. Deze vind je hier op pagina 12-17.
Van zaadje tot huis
De voordelen zijn duidelijk, maar hoe wordt dit gerealiseerd? Het proces dat Luc en Wout hebben ontwikkeld bestaat uit drie onderdelen: productie van de gewassen (dus zaaien en oogsten), het verwerken van de gewassen tot bouwmateriaal en de implementatie van de bouwmaterialen in woningen. Hieronder nemen we je kort mee in elke stap.
Productie: BouwBoeren
De productie wordt op dit moment gerealiseerd door BouwBoeren. Een bedrijf dat 5 verschillende gewassen, zowel eenjarig als meerjarig, op stukken grond laat groeien. Momenteel zijn er 6 boeren die meedoen aan de pilot die elk een aantal gewassen, om zo een monocultuur te voorkomen, op hun land laten groeien.
De teelt van vezelgewassen kent veel voordelen, hieronder zijn enkele genoemd:
- Alternatief verdienmodel voor de boer
- Draagt bij aan bodemherstel
- Neemt CO2 en stikstof op
- Draagt bij aan biodiversiteit
Verwerking: Biobased Factory
De verwerking van de vezelrijke gewassen die geproduceerd zijn door de Bouwboeren gebeurt in de fabriek van Biobased Factory. Het doel is om meerdere fabrieken in Nederland te realiseren vlak bij de oogstlocaties. Dat beperkt het transport. In de fabriek kunnen meerdere gewassen worden verwerkt tot hoogwaardige biobased bouwmaterialen. De producten die hier vanaf september 2023 worden geproduceerd zijn prefab, biobased, demontabele panelen voor de houtskeletbouw.
Het is overigens niet zo dat de oogst standaard naar de Biobased Factory gaat, als er andere afnemers zijn en er veel oogst is, zullen de bouwboeren ook aan hen verkopen.
Implementatie: Biobased Housing Solutions
De producten die door de Biobased Factory worden geleverd aan Biobased Housing Solutions. Hier ontwerpt Wout, als architect gespecialiseerd in biobased bouwen, biobased woningen. Die woningen hebben veel voordelen: ze worden veelal prefab geproduceerd waardoor ze heel snel worden gerealiseerd, de woningen zijn makkelijk uit elkaar te halen waardoor materialen opnieuw te gebruiken zijn en ze verbruiken geen energie maar leveren energie terug aan het net.
Droogte en landbouwgrond
Veelal positieve aspecten waarom biobased bouwen de toekomst is, maar wat zijn de nadelen? Een veelgenoemde reden om niet aan biobased vezelteelt te beginnen is omdat de kostbare landbouwgrond dan geen voedsel produceert maar bouwmateriaal. Dit klopt en zal ook zeker een argument blijven. Wel zijn er gewassen waarbij de toppen voor veevoer kunnen worden gebruikt en het restmateriaal voor bouwmateriaal. Hier moet dus een middenweg in gevonden worden om het nadeel te minimaliseren.
Het argument dat sommige biobased producten een grote impact op CO2 hebben gaat hier niet op. Dit argument wordt vooral opgevoerd bij dierlijke producten als wol waarbij de dieren methaan uitstoten. Bij deze producten wordt er eerder CO2 opgeslagen dan uitgestoten (m.u.v. het oogsten en vervoer natuurlijk, maar dit is minimaal vergeleken met producten als wol).
De afgelopen tijd (voorjaar 2023) is het lang droog geweest, dit is natuurlijk niet goed voor de planten. Per gewas verschilt hoe diep ze wortelen en hoe kwetsbaar ze zijn tegen droogte. Het bewateren is natuurlijk iets wat je zo veel mogelijk wil voorkomen en dat zien Wout en Luc ook in. Afgelopen maand is het jammer genoeg nodig geweest, maar hier zijn ze in de toekomst al mee bezig: ze willen zorgen dat de grond meer vocht vasthoudt zodat er minder bewatering nodig is. De oplossing die zij zien ligt in een bodembedekker zodat de verdamping van de grond minder hoog wordt. Hoe dit uitpakt moet nog blijken.
Enthousiast?
Ben jij enthousiast over dit initiatief van Luc en Wout? Momenteel is het nog een pilot en op kleine schaal. In september worden de eerste bouwmaterialen ontwikkeld, dus direct aan de slag met de biobased materialen zit er nog niet in. Houdt daarom hun website in de gaten en schrijf je in voor hun nieuwsbrief als je op de hoogte wilt blijven.
Daarnaast zoeken zij nieuwe BouwBoeren die vezelrijke gewassen willen groeien om de productie op te schalen. Je hoeft geen overigens boer te zijn, een groot stuk grond en enthousiasme is het belangrijkst!
Meer informatie over biobased bouwen? In onze blogcategorie ‘Groen’ vind je vergelijkbare artikelen, ook over andere biobased woningen. Nog meer inspiratie: De Gids Biobased isoleren zit boordevol kennis, materialen, adressen van 170 biobased bedrijven in Nederland en België.
